Mazen in de mondkapjesplicht

De maatregel deugt van geen kant, mogelijkheden om er aan te ontkomen zijn zeer beperkt, maar het kan wel

De overheid gaat vanaf 1 december 2020 het dragen van mondkapjes in publieke binnenruimtes verplichten, om zo de verspreiding van het coronavirus tegen te gaan. Dit is echter een veel te zware maatregel voor het beoogde doel. Het aantal besmettelijke mensen in Nederland is 108.793, volgens de meest recente gegevens van het RIVM. De kans een besmettelijk persoon tegen te komen is dus 0,6%. En daarom moet meteen iedereen maar een mondkapje op. En dat getal is waarschijnlijk nog aan de hoge kant vanwege frauduleuze PCR gegevens. Bovendien is het zo dat mensen zonder symptomen niet eens besmettelijk zijn.

De maatregel vloeit rechtstreeks voort uit de onlangs aangenomen spoedwet. Deze was door de koning en de Staten-Generaal op 28 oktober getekend en stond op vrijdag 13 november 2020 in de Staatscourant. Volgens die spoedwet heeft na consultatie de Tweede Kamer 7 dagen de tijd om er iets van te vinden en die zijn inmiddels om. De mondkapjesplicht kunnen de ministers doorvoeren op grond van een ministeriële regeling die voortvloeit uit artikelen 58.e en 58.j van de zogenaamde spoedwet, officieel de Tijdelijke regeling maatregelen covid-19. Waar een meerderheid van de Tweede Kamer heeft voor gestemd. De overheid gaat hiermee in tegen de wetenschappelijke werkelijkheid die vorige week nog in Nature en The Lancet stond, en waar zelfs de WHO en het RIVM achter staan, namelijk het feit dat mensen zonder symptomen zo goed als nooit besmettelijk zijn. Toch menen de ministers van Volksgezondheid, van Justitie en Veiligheid, van Binnenlandse Zaken en zelfs de minister van Onderwijs, dat het een goed idee is om een maatregel te nemen die zoveel impact heeft op de samenleving, op de gezondheid en op het gevoel van vrijheid. De maatregel is een rechtstreekse aanslag op lichamelijke integriteit van het menselijk lichaam, het geen volgens de grondwet, het strafrecht en diverse internationale verdragen niet is toegestaan.

Dat de ministers tegen die wetenschappelijke werkelijkheid in gaan baseren zij op een advies van het OMT van 13 oktober, ondertekend door ene Jaap van Dissel. Daarin staat bovenaan op bladzijde 8 het volgende:

Niet-medische mondneuskapjes hebben mogelijk enig positief
effect om de verspreiding van het coronavirus tegen te gaan, m.n. door
presymptomatische verspreiding van virus vanuit de drager van het kapje tegen
te gaan, er van uitgaande dat personen met klachten zich isoleren en afstand
houden

Dus het kabinet neemt zulk een zware maatregel omwille van ‘mogelijk enig positief effect’! En dan volgt het begrip ‘presymptomatische verspreiding’. Dat betekent verspreiding door mensen die nog geen symptomen hebben (en verreweg de meesten nooit zullen krijgen). En dat is in totale tegenspraak met de Lancet, met Nature, en met de ‘technical lead of Covid 19’ van de Wereldgezondheidsorganisatie mevr. Dr. Maria van Kerkhove. Zie ook het artikel ‘WHO: ZONDER SYMPTOMEN NIET BESMETTELIJK’. Maar in de Nederlandse ‘democratische rechtsstaat’ van de 21e eeuw is zoiets gewoon mogelijk en is het de realiteit.

Wanneer en waar wel of geen mondkapje
In welke situaties geldt nu deze mondkapjesplicht, voor wie wel en voor wie niet en waar wel en waar niet? Het gaat om publieke binnenruimtes voor personen van 13 jaar en ouder. Uitzonderingen zijn er voor mensen voor wie het dragen een probleem is, komen we zo op. En ook een uitzondering is er als je ‘geplaceerd’ bent en een veilige afstand houdt. Wat zijn de mogelijkheden voor mensen die geen mondkapje op willen? Die zijn er eerlijk gezegd vrij weinig. Er valt bijna niet aan te ontkomen, het zit echt behoorlijk dichtgetimmerd.

Publieke binnenruimte
Een cruciaal begrip is de publieke binnenruimte. Wat wordt daar precies onder verstaan? Bij de definitie hiervan in de consultatieversie spreekt men over winkels, musea, benzinestations, restaurants, cafés, theaters en concertzalen. Kerken, moskeeën en synagogen zijn uitgezonderd. Maar de plicht geldt wel weer voor luchthavens en stations. Voor sport, cultuur en media geldt het dan weer niet. Meten met twee maten noemen we dat. Hoe moeten mensen hiermee omgaan die echt geen mondkapje op willen? Welnu, door sober te leven kom je een heel eind. Strikt genomen hoef je niet naar een restaurant, naar een café, naar een theater of naar een concertzaal, en naar een museum al helemaal niet. Treinstations en benzinestations is al anders, kan zijn dat je daar gebruik van moet maken om naar het werk te gaan. Maar waar je eigenlijk niet onderuit kan zijn de supermarkt, de huisarts, een ziekenhuis. Dat zijn geen keuzes, dat is geen luxe. Als je moet dan moet je. Het dat is het meest fnuikende. Maar er zijn mogelijkheden.

Welke mogelijkheden zijn er? Dit is van 2 kanten te benaderen. Vanuit de burger, klant dan wel bezoeker. Maar ook vanuit de ondernemer, de winkeleigenaar of gebouwbeheerder. Allereerst de burger. Gaan we uit van een basissituatie wanneer de kwalificatie publieke binnenruimte niet ter discussie staat. Als je echt naar binnen wil, dan zul je het er op moeten gooien dat je onder de uitzonderingspositie valt. Wat houdt die uitzonderingspositie in?

Allereerst zijn personen uitgezonderd die vanwege een fysieke, verstandelijke of psychische beperking of chronische ziekte geen mondkapje kunnen dragen, opzetten of daarvan ernstig ontregeld kunnen raken (artikel 2a.4). Voorbeelden zijn personen die een verminderde arm-of handfunctie hebben en daardoor geen mondkapje op kunnen zetten, personen van wie de ademhaling te veel belemmerd wordt vanwege een longaandoening en personen die vanwege een verstandelijke beperking of psychische aandoening ontregeld raken als zijzelf een mondkapje dragen. Het is voldoende als de persoon in kwestie verklaart om één van voorgaande redenen geen mondkapje te kunnen dragen.

Wat we hieruit kunnen opmaken is dat als je verstandelijk beperkt bent (en wie is er nu verstandelijk onbeperkt dan?) je valt onder de uitzondering van de mondkapjesplicht. Dit hoef je enkel te verklaren wanneer er naar gevraagd wordt. Het is niet nodig dit aan te tonen. Handhavers worden verzocht hier soepel mee om te gaan. Dat staat namelijk hier:

Advies mondkapjes voor mensen met een beperking of chronische ziekte

Is een schriftelijk bewijs nodig om aan te tonen dat je niet in staat bent een mondkapje te dragen in verband met een beperking of chronische ziekte?
Nee, dat is niet nodig. Mocht gevraagd worden een mondkapje te dragen dan volstaat een mondelinge toelichting indien mensen in staat zijn deze te geven. Mensen die dat willen, kunnen er wel zelf voor kiezen een kaartje met een toelichting mee te nemen voor mensen met een beperking. Winkeliers en andere mensen die belast zijn met de handhaving op publieke binnenruimtes waar mondkapjes gelden worden geacht soepel om te gaan met deze groep mensen met zichtbare of onzichtbare beperkingen.

Een schriftelijk bewijs is niet nodig, maar het volgende kaartje kan wel helpen (print hem uit en toon hem desgevraagd):

Echter in het nieuwsbericht van de Rijksoverheid van 19 november 2020 staat:

De politie en boa’s kunnen mensen vragen zelf aannemelijk te maken dat deze uitzondering voor hen geldt.

De bewijslast wordt gewoon eventjes omgedraaid. Maar dit staat eigenlijk nergens in de wet of in die maatregel. Dit is een interpretatie. Het is wel begrijpelijk vanuit praktisch oogpunt, maar er wordt dan geëist door een handhaver dat je je medische gegevens prijs geeft. Volgens de AVG wetgeving mag daar helemaal niet naar gevraagd worden. Deze wet is alleen daarom al onuitvoerbaar. Wanneer je bereid bent om op enigerlei wijze aan te tonen of over te tuigen dat je onder de uitzondering valt maak je het je wel makkelijker natuurlijk.

Een ander juridisch zwak punt in de wet is de onderbouwing bij Noodzaak en evenredigheid. Een rechter zal niet op de stoel van een wetenschappelijke expert gaan zitten. Maar een rechter beoordeelt wel of iets redelijk, billijk, proportioneel of noodzakelijk is. Bij de onderbouwing staat onder andere het volgende:

Wij vinden de plicht tot het dragen noodzakelijk omdat de bijdrage van mondkapjes aan het tegengaan van verspreiding van het virus, van levensbelang is op het moment dat sprake is van verregaande verspreiding van het virus. Nu wij ons thans in die situatie bevinden, kan niet worden volstaan met de al bestaande

Het zit hem in de term ‘verregaande verspreiding van het virus’ en in de term ‘van levensbelang’. Hiermee zal een normale rechter gehakt maken van de mondkapjesplicht want er is nauwelijks sprake van verspreiding van het virus en van levensbelang is ook moeilijk vol te houden, met een IFR van 0,13%. Dat is zelfs met de cijfers op het dashboard van de RIVM aan te tonen. En na erkenning van fraude omtrent PCR testen is het helemaal afgelopen met deze mondkapjesplicht. Maar we kennen de rechters van tegenwoordig, die gaan vaak toch mee in het dogma van de machthebbers. Als zelfs rechters niet eerlijk zijn, en je moet toch boodschappen doen, dan gaan Nederlanders die opkomen voor hun burgerlijke vrijheden massaal boodschappen doen zonder mondkapje en valt er niet te handhaven. Succes!

Maar het is ondoenlijk om iedere keer als jij zelf boodschappen wilt doen het hele dorp te mobiliseren, dus sta je er vaak toch alleen voor. Wanneer je gewoon geen mondkapje op wil en je gaat alleen naar de supermarkt, kun je het erop wagen en neem je het hierboven afgebeeld kaartje mee en gooi je het erop dat je ‘ernstig ontregeld’ raakt bij het dragen van een mondkapje. Dat zou voldoende moeten zijn. Een uitdrukking die letterlijk in consultatie tekst van deze maatregel en ook in het advies. Verder kun je de handhaver er nog wijzen op het overheidsadvies dat handhavers er soepel mee om moeten gaan en dat hij niet naar medische gegevens mag vragen.

Als je niet wilt liegen maar zo’n handhaver vraagt wat je dan mankeert en je besluit om het aannemelijk te maken, wat dan? Stel, je bent gezond van lijf en leden maar je bent het gewoon hartsgrondelijk oneens met de mondkapjesplicht en je wordt door de onderdrukkende autoriteit zo pisnijdig met zo’n ding op je smoel, dan kun je dat op een slimme manier brengen. Verklaar dat je bij het dragen van iets dat je de adem beneemt onrustig en agressief wordt en dat je gewoon niet meer te houden bent. Ik zit zelf ook in deze risicogroep. Moeite met autoriteit, heet zo’n ‘psychische aandoening’. Als dat zo is, dan is dat heel plausibel om dat als argument aan te voeren waarom je onder de uitzonderingsregel valt. ‘Meneer, ik word gewoon heel agressief met een mondkapje op, ik sta niet meer voor mezelf in. Vraag me het niet om het te bewijzen!’ Daar moet hij het mee doen, hij is gewaarschuwd.

Even kort resumerend, wat kun je het beste zeggen, als je ‘betrapt’ wordt zonder mondkapje:
1. Ik raak ernstig ontregeld als ik een mondkapje draag. (In principe moet dit genoeg zijn)
Er kunnen dan 3 dingen gebeuren: 1) je mag doorlopen; 2) je moet weg; 3) je krijgt een boete;
Als je weg moet, kunnen er 2 dingen aan de hand zijn; 1. het wordt je verteld door personeel van het gebouw. Dat kan alleen als het een huisregel is (komen we zo op), zij handhaven geen wetten; 2. Een agent of een boa vertelt het je, maar de vraag is of hij je weg zal sturen want hij is eigenaar van het gebouw.
2. Als je toch een boete krijgt, moet je binnen 6 weken bezwaar maken. Maar dat zal allemaal wel in de beschikking staan. Je moet altijd beroep aantekenen, zoveel mogelijk mensen moeten dat doen. Dan krijgen ze het lekker druk. De vraag is of je dat via je rechtsbijstand moet doen. Wat ook kan is via advocatenkantoren die dit collectief aanpakken zoals Anker & Anker. Hoe je in ieder geval bezwaar moet maken is:
3. Vertellen wat er is gebeurd. Als je kan aantonen of overtuigen dat je onder de uitzondering valt, doe dat gewoon. Verklaren dat je onterecht bent beboet, want er is geen medische noodzaak voor het dragen van een mondkapje. Omdat er geen eisen aan het mondkapje gesteld zijn is het geen persoonlijk beschermingsmiddel in de zin van de Wet Publieke Gezondheid en ontbreekt er derhalve een grondslag. Tenslotte vertellen dat je grondrechten hiermee onevenredig en zonder noodzaak worden geschonden.

Vallen winkels en supermarkten wel onder publieke binnenruimte?
Wat ook een kwestie is die van belang kan zijn, en dat moeten we even goed begrijpen, is of winkels en supermarkten vallen onder publieke binnenruimten. Een aantal jaren geleden speelde dit in een juridische kwestie tussen CCCP en de MediaMarkt. Daarin staat de volgende passage bij de beoordeling door de voorzieningenrechter:

In dit geval is dat het eigendoms- of gebruiksrecht van Media Markt van haar winkels. Anders dan CCCP heeft aangevoerd is de voorzieningenrechter van oordeel dat een winkel geen publieke ruimte is. Dat eenieder in beginsel de winkel binnen kan lopen maakt niet dat sprake is van een openbare ruimte. Een winkeleigenaar heeft het recht voorwaarden te stellen aan het gedrag van klanten die haar winkel betreden.

Gaan we dus af op de jurisprudentie, dan is een winkel geen publieke (binnen)ruimte en geldt er geen mondkapjesplicht. Maar dan stuiten we op een volgend probleem. Want als er wettelijk geen mondkapjesplicht geldt, dan kan de ondernemer zelf nog steeds wel een mondkapjesplicht instellen. Daar heb je je als bezoeker ook echt aan te houden. Je bent niet verplicht om naar binnen te gaan. De winkel is privaat eigendom. Geef je er geen gehoor aan dan pleeg je huisvredebreuk en de boete daarop is nog veel hoger, namelijk € 235,-. Een discussie of een winkel wel of niet onder publieke binnenruimte valt heeft alleen maar zin als de winkel de mondkapjesplicht ook niet als huisregel kent. Het is niet te verwachten dat er ondernemers zijn die zich beroepen op deze jurisprudentie omdat het woord ‘winkel’ al expliciet staat vermeld in de ministeriële regeling voor de mondkapjesplicht.

Wat heb je hier als burger in de praktijk aan? Niet zoveel. Bij winkels die zelf niet handhaven maakt het geen verschil. Bij winkels die wel handhaven moet je er wel even achter komen waarom ze handhaven. Willen ze je behoeden voor een boete en hebben ze een bewaker bij de ingang staan, dan is de vraag relevant. Beroep je je op de uitzonderingsregel dan kan dat alleen maar als de mondkapjesplicht geen huisregel is. De bewaker zal je in dat geval eigenlijk gewoon door moeten laten gaan. is het wel een huisregel, dan hoeft de bewaker of eigenlijk de gebouwbeheerder zich niks van die uitzonderingsregel aan te trekken want die heeft daar niks mee te maken. Dat hij daarmee klanten kan verliezen zal hij moeten begrijpen. Maar hij zit vaak in een spagaat want andersom kan hij ook klanten verliezen, namelijk mensen die bang zijn en die geen winkel in durven waar veel mensen zijn zonder mondkapje.

Het ligt niet voor de hand maar je zou in geval van een boete ook kunnen aanhalen dat een winkel geen publieke ruimte is, op grond van de genoemde jurisprudentie. Omdat het woord winkel expliciet in de maatregel genoemd staat is de kans aanwezig dat een rechter hier niet in mee gaat. Dan zijn we wel betere argumenten te verzinnen, zoals eerder genoemd.

Overige mogelijkheden
Wat zijn nog meer mogelijkheden om je ding te doen zonder mondkapje, behalve zien dat je onder de uitzondering valt? Je kunt bijvoorbeeld online shoppen. Je kunt ook naar de markt. Dat is buiten, daar geldt de mondkapjesplicht niet. Je kunt met veel mensen tegelijk een publieke binnenruimte betreden en zeggen jongens succes met de handhaving. Verder kun je het er bijvoorbeeld op aan laten komen en een boete krijgen en deze aanvechten, liefst collectief om te zorgen dat deze zo snel mogelijk van tafel gaat. Of om te zorgen dat het rechtssysteem vast loopt, valt er ook niks meer te handhaven.

Wat burgers ook kunnen doen is de koppen bij elkaar steken en zelf initiatieven nemen. Ondernemers zijn ook burgers. Laten we kijken naar de meest elementaire zaak: de supermarkt. Deze zijn bijna allemaal van grote concerns. Die grote jongens houden zich allemaal netjes aan de regels van de machthebbers, om welke reden dan ook. Maar ze hebben wellicht niet door dat ze op deze manier een grote groep klanten van zich afstoten. De bewuste, wakkere burgers, die vormen een steeds grotere groep. Dat is een nieuw marktsegment, die kunnen ze niet negeren. Daar zal op ingesprongen moeten worden, en anders nemen zij zelf daartoe initiatieven. Er zijn namelijk aan die kant meer mogelijkheden. En dan zitten we bij de andere benadering: die van de kant van de ondernemer. Dus ondernemers, richt je op het nieuwe marktsegment en biedt de bewuste, wakkere mensen een mogelijkheid om zonder mondkapjesgedoe je producten af te nemen, om je omzet te behouden, of uit te breiden!

Als wakkere ondernemer heb je ook de mogelijkheid om te pretenderen dat jou zaak geen publieke binnenruimte is. Ook al is het een winkel. Wanneer je je voordeur dicht doet en je hangt daar een placaat op met de tekst ‘dit is geen publieke ruimte, toegang alleen met toestemming’, dan kan dat helpen. Je moet wel zorgen dat klanten niet meteen weglopen, dus zorg voor een duidelijk zichtbare uitnodigende bel om op te drukken, en als ze aanbellen geef je toestemming om binnen te komen. En zo zijn er wel meer creatieve oplossingen te bedenken.

Ook een goed idee is een goed inzicht te verschaffen aan burgers, consumenten, klanten, zeg het maar, zodat zij weten bij welke zaken zijn goed terecht kunnen, zonder mondkapjesgedoe. Er zijn supermarkten die zelf niet handhaven en er zijn supermarkten waar je er gewoon niet in komt zonder smoelkap. En die verschillen zijn er natuurlijk voor alle zaken. Het zou fijn zijn als alle zaken hun beleid in deze op hun site vermelden. het zou nog fijner zijn als je op internet daar op kunt selecteren. Op de website ademvrijbijmij.nl is zo’n site maar is nog erg beperkt. Er mogen wel meer van dit soort sites komen. In ieder geval uitgebreidere. Niet alleen voor supermarkten en winkels, maar eigenlijk voor alle organisaties, ook huisartsen en ziekenhuizen.

Het beleid hangt heel erg af van de ondernemer, hoe wakker die is, of hoe zeer die aan de macht hangt. Het risico zit er in dat zo’n website ook een leidraad kan zijn voor de handhaving om juist bij die bedrijven langs te gaan om te controleren. Maar voor wie weet hoe de wet in elkaar zit, zal mogelijkheden zien om hier toch klantvriendelijk mee om te gaan. En voor wie weet waar we het voor doen, namelijk voor gezondheid en gerechtigheid, zal het lef moeten hebben om nu alvast voor te sorteren op het echte nieuwe normaal: een nieuwe community die meer en meer buiten de reguliere systemen om opereert, en wanneer die groot genoeg is zich los kan maken van de huidige onderdrukkende macht.